Yazar: Şehabettin ÖZTÜRK
Yıl: 2024 Cilt: 8 Sayı: 1 Sayfa: 96-113
Özet: Anadolu’nun hemen her bölgesinde değişik dönemlere ait anonim olarak çeşitli konutlar inşa edilmiştir. Ağır kış şartlarına maruz kalan Doğu Anadolu Bölgesi’ndeki konutlar, iklim, malzeme, plan, işlev ve form olarak diğer bölgelerdeki yapılardan farklı mimari özelliklere sahiptir. Van evleri iç sofalı plan özelliğinde tek ve iki katlı ayrık nizamda düz toprak damlı bir yapıda inşa edilmiştir. Her ev, bahçe, hayat, tandır evi, ahır, samanlık gibi tamamlayıcı bölümlerden meydan gelir. Van evlerinin ana giriş cephesi sokak ya da caddeye tamamıyla açıktır. Günümüz Van şehrinde tespit edilen 45 geleneksel ev 2010 yılına kadar tamamen yıkılarak yok olmuştur. Böylece yüzyılların oluşturduğu geleneksel kültür ve kent hafızası tamamen yok olmuştur. Van evlerinde dış süsleme, giriş cephesinde metal, ahşap ve tuğla malzeme olarak hemen göze çarpar. Giriş kapısının her iki yanında ve cephenin köşelerinde pervazlarla çevrelenmiş taş blok ve tuğla süslemeler vardır. Bazı evlerin giriş cephelerindeki pencere alt ve üst bölümlerinde üçgen, dikdörtgen, yuvarlak basık kemer, sivri kemer formunda tuğla süslemelere yer verilmiştir. Geleneksel Van evlerinde kullanılan örnekler metal, ahşap, tuğla, alçı-cass, mozaik süsleme olarak beş ana başlık altında ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Yapılan çalışmanın amacı geleneksel Van evlerindeki farklı süslemelerin tespitini bilimsel yöntem ile belgelemektir. Tespiti yapılan süsleme örnekleri nitelik ve nicelik olarak Sanat ve Mimarlık Tarihi açısından oldukça önem arz etmektedir.
Anahtar Kelimeler: Geleneksel Van Evleri, Metal Süsleme, Ahşap Süsleme, Alçı Süsleme, Tuğla Süsleme.
Kaynakça
- Akkoyunlu Z. (1989). Geleneksel Urfa Evlerinin Mimari Özellikleri, Ankara: Kültür Bakanlığı.
- Arseven, C. E. (1983). Sanat Ansiklopedisi (Evler), I, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
- Arseven, C. E. (1960). Türk Sanat Tarihi (Meskenler), Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
- Berk, C. (1951). Konya Evleri, İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Yayınları.
- Ekinci, O. (1985). Yaşayan Muğla, İstanbul: Numune Mücellithanesi.
- Eldem, S. H. (1984). Türk Evi Osmanlı Dönemi C. I, C. II, İstanbul: Güzel Sanatlar Matbaası A.Ş.
- Esmer, M. A. (1992) Avanos’un Eski Türk Evleri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Günel, F. M. (1993). Eski Van Kent Dokusu Üzerine Bir Deneme (Tez No: 10582652). [Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü]. Yükseköğretim Kurulu Tez Merkezi.
- Gökhan Paydaş, Ö. (2002). Tillo’daki Mimari Eserler, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
- Hacıbaloğlu, M. (1989). Geleneksel Türk Evi ve Çağımıza Ulaşılmaması Nedenleri, Ankara: Gazi Üni. Müh. Mim. Fak. Yayınları.
- Karpuz, H. (1984). Erzurum Evleri, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
- Öztürk, Ş. & Çoşkun, M. (2014). Geleneksel Harput-Elazığ Evleri, Elazığ: Grafik Tasarım.
- Öztürk, Ş. (2004). Mimarlık ve Kent, Turkuaz: Denizin Coğrafyasında Van: Eski Van Şehri, TMMOB Mimarlık Dergisi, Sayı 317, s. 52-54.
- Öztürk, Ş. (2023). Van-Tuşba-Kalecik Geleneksel Van Evleri Mahallesi Tasarım Uygulama ve Kullanım Üzerine Bir Değerlendirme, Cumhuriyetimizin 100. Yıl Armağanı, s. 89-112.
- Öztürk, Ş. (2018). Geleneksel Van Evleri, C. I,II, Kayseri: Ormat Matbaacılık.
- Öztürk, Ş. (2020). Günümüze Ulaşamamış Geleneksel Van Evlerinden Selahattin Selçuk Evi. Amisos, Dergisi, Cilt 5, Sayı 9, 304-323. doi: http:// 10.48122/amisos.804223
- Öztürk, Ş. (2018). “Traditional Adobe Houses Project in Van-Kalecik”, Kerpic’18 Back to Earthen Architecture: Industrialized, Injected, Rammed, Stabilized 6th Internationel Conference, Hasan Kalyoncu University, Turket1-2 June 2018 Gaziantep, London, 215-228.
- Öztürk, Ş. (2011). “Geleneksel Van Evlerinden Öğretmen Hilmi Gürler Evi”, VI. Uluslararası Van Gölü Havzası Sempozyumu 09-11 Haziran 2010-Erciş, İstanbul, 215-228.
- Öztürk, Ş. (2006). “Van Evlerinin Plan Oluşum ve Gelişimi”, I. Van Gölü Havzası Sempozyumu 08-10 Eylül 2004- Van Kültür Sarayı, İstanbul, 201-214.
- Öztürk, Ş. (2023). Geleneksel Van Evlerinde Metal Mimari Süsleme, Art Vision Dergisi, Cilt 29, Sayı 51, 178-185. doi: 10.5152/ArtVis.2023.23203.
- Pektaş, C. (2014). Türk Evi, İstanbul: Yapı-Endüstri Yayınları.
- Sayan, Y., & Öztürk, Ş. (2001). Bitlis Evleri. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- Tuncer, O.C. (1999). Diyarbakır Evleri, Ankara: Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sanat Yayınları.
Share this content: