Yazar: Tahsin BOZDAĞ & Ayşe Aslıhan EROĞLU
Yıl: 2022 Cilt: 6 Sayı: 2 Sayfa: 221-230
Özet: Geleneksel Türk sanatları içinde yer alan dokuma sanatı, sanatsal ve kültürel bağlamda Türk kültür tarihinde önemli bir yere sahiptir. Malatya yöresi dokuma alanında köklü ve zengin bir değere sahipken günümüzde bu değer hızla kaybolmaktadır. Malatya yöresi dokuma değerinin anlaşılması ve kayıt altına alınması için; bu çalışmada Malatya yöresi heybe dokumaları kompozisyon, desen, renk ve malzeme itibariyle incelenmiştir. Konu kapsamında yörede Akçadağ, Arapgir, Arguvan, Battalgazi, Darende, Doğanşehir, Doğanyol, Hekimhan, Kale, Kuluncak, Pütürge, Yazıhan, Yeşilyurt yerleşim yerlerine gidilerek heybe dokuma örneklerine ulaşılmış, kaynak kişiler ile le görüşülerek yöreye özgü dokuma örneklerinde tespit edilen bulgular çalışmanın çeşitli bölümlerinde ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Çalışma kapsamında Malatya yöresine özgü heybe dokuma örnekleri dokundukları yerleşim yeri ve dokuyucularının yöreye özgü dokuma kültürleri kayıt altına alınmaya çalışılıp, uygun görülen örnekler teknik olarak incelenerek bu çalışmaya dâhil edilmiştir. Malatya yöresinde heybe dokumalar genellikle azık torbası veya yük torbası olaraktan adlandırıldığı bilgisine ulaşılmıştır. Yörede yapılan saha araştırması sonunda kaynak kişilerin verdiği bilgilere göre tespit edilen heybe dokumaların en eskisi 70 yıllık en erken tarihli olanı ise 30 yıllık olduğu bilgisine ulaşılmıştır. Yörede en kıymetli olan heybe dokumaların ise gelin çeyizini taşıyan nakışlı heybe veya yöre ağzıyla nakş heybe olarak adlandırılan heybeler olduğu tespit edilmiştir. Yöre de bulunan heybe dokumalar incelendiğinde; kullanılan yanış ve renkler yörede dokunan halı ve düz dokuma örnekleriyle benzerlik taşıdığı tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Dokuma, Heybe, Malatya, Yanış.
Kaynakça
- Acar, B. (1982). Kilim, Cicim, Zili, Sumak Düz Dokuma Yaygıları, İstanbul.
- Ağaldağ, S. (1988). En Eski Çağlardan Bizans dönemine kadar Malatya Tarihi, Doktora Tezi, Konya, Sh.34-35
- Akçadağ, G. (2016). Malatya Şehir Adı ve Şehrin Tarihi Süreçleri. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, Sayı 9, s. 185-206.
- Aslanapa, O.(1987). Halı Sanatının Bin Yılı. Eren Yayıncılık. Ankara
- Atalay, İ. (2002). Türkiye’nin Ekolojik Bölgeleri, Sh. İzmir.
- Atalayer, G (2012). Anadolu’da Yaşayan Dokumacılığın İzleri Üzerine. I. Uluslararası Yöresel Bez Kongresi Bildirileri, İstanbul.
- Deniz, B. (1994). Anadolu-Türk Dokuma Sanatında Cicim. Sanat Tarihi Dergisi, 7
- Deniz, B. (2005). Anadolu – Türk Halı Sanatının Kaynakları. Sanat Tarihi Dergisi, 14
- Deniz, B. (2010). Anadolu-Türk Halı Sanatının Serüveni-I. Sanat Dergisi, 0 (7) , 24-46.
- Erberk, M.(2002). Çatalhöyük’ten Günümüze Anadolu Motifleri, Ankara.
- Ergüder, A. A. (2009). Kars Yöresi Düz Dokumaları, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler. Enstitüsü (Doctoral dissertation, Doktora Tezi), Erzurum).
- Esin, U.(1984).V. Kazı Sonuçları Raporu, Ankara.
- Göğebakan, G. (2002). XVI. Yüzyılda Malatya Kazası (1516- 1560). Malatya Belediyesi Kültür Yayınları, Malatya.
- Gönül, M.(1956).Türk Halı ve Kilimlerin Teknik Hususiyetleri, Türk Etnografya Dergisi, S.1, Ankara, s. 81-82.
- Görgünay, K, N.(1984). Doğu Anadolu Köy Halılarının Kalite ve Desenleri.
- Görgünay, K,N. (1987). Anadolu’da Cecim Çeşitleri. II. Milletlerarası Türk Folklor Bildirileri, C.5 Ankara.
- Gündoğdu, H. (2002). Tarihi Türk Halıcılığı, Türkler ansiklopedisi. C.8
- İbrahim, F. (1977). Eskiçağda Dokuma. Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Yayınları, İstanbul, s.2–28.
- İskenderoğlu, L. (2009). Malatya Evlerinin Kapı Tokmakları. Sanat ve İnsan Dergisi, s.51.
- Karaer, H. (2012). Malatya Bibliyografyası. Malatya Kitaplığı Yayınları, İstanbul.
- Kınal F.(1962). Eski Anadolu Tarihi. Ankara.
- Uzunoğlu, E. (1983). Anadolu Medeniyetleri Avrupa Konseyi 18. Avrupa Sanat Sergisi. İstanbul: T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı.
- Yağan, Ş.Y. (1978). Türk El Dokumacılığı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- B. Bayram Güngör, Uzman Tarihçi, Malatya-Yeşilyurt/2022
- Döne Kalın, Ev Hanımı, Malatya-Hekimhan, Mollaibrahim Köyü/2022
- Fatma Kutlu, Ev Hanımı, Malatya-Akçadağ, Çoban Uşağı Köyü/2021
- Fatıma Söylemez, Ev Hanımı, Malatya-Yeşilyurt/2022
- Hüseyin Söylemez, Emekli Belediye Nüfus Memuru, Malatya-Yeşilyurt/2022
- Metin Sözen, Emekli Muhtar, Malatya-Darende, Günpınar Köyü/2021
- Murat Canpolat, Öğretmen, Klimatoloji Uzmanı, Yeşilyurt/2022
- Mustafa Kabul, Çoban Uşağı Muhtarı, Malatya-Akçadağ, Çoban Uşağı Köyü/2021
- Seher Aslan, Ev Hanımı, Malatya-Yazıhan, Sinan Köyü/2022
- Zeynep Karakula, Ev Hanımı, Malatya-Akçadağ, Bahri Köyü/2022 230
Share this content: