5.1.15. Kemane Eğitimi Perde Adlandırmalarına İlişkin Yeni Bir Yaklaşım

Yazar: Ercan DURMAZ & Levent DEĞİRMENCİOĞLU

Yıl: 2021 Cilt: 5 Sayı: 1 Sayfa: 192-208

Özet: Bu çalışmada, kemane eğitiminde perde adlandırmalarına yönelik, Türk müziğinin geleneksel yapısını temel alan, yeni bir yaklaşımın sunulması amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda çalışma üç aşama takip edilerek tamamlanmıştır. Araştırmanın birinci aşamasında, litereatür taraması yapılmış; bu kapsamda, kemane eğitimi genelinde perde öğretimine odaklanan dijital ve yazılı kaynaklara ulaşılmıştır. Araştırmanın ikinci aşamasında öncelikle, Türkiye’de lisans düzeyinde kemane eğitimi veren 11 eğitimci ile TRT ve Kültür Bakanlığı bünyesinde devlet sanatçısı olarak görev yapan 9 kemane icracısıyla yüz yüze yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır. Sonra kaynak taraması ve görüşmelerden elde edilen verilerden kemane eğitiminin terminoloji konusunda; “çalgının”, “ezgisel yapının”, “icra tekniklerinin”, “nüans, ve hız terimlerinin”, “ritmik yapının”, “düzenlerin” ve “perdelerin” adlandırılmasında eğitimciden eğitimciye, icracıdan icracıya değişen uygulamalarla kendini gösteren bazı problemlerin olduğu tespit edilmiştir. Araştırmanı son aşamasında, yukarda ifade edilen problemlerden “perdelerin adlandırılması” konusu ele alınmış, bu kapsamda, perde adlandırmalarının ne zaman, neden farklılaştığı konusu irdelenmiş ve yapılan çıkarımlar sonucunda, mümkün olduğunca Türk müziğinin geleneksel yapısı içerisinde oluşmuş, kemane eğitiminde kullanımı uygun olduğu düşünülen kavramlarla adlandırmalar yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Kemane, Kabak Kemane, Kemane Eğitimi, Perde Adlandırmaları, Türk Müziği Terminolojisi.

Kaynakça

• Akdoğu, O. (1999). Türk Müziğinde Perdeler. Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yayınları
• Akyol, A. (2017). Kabak kemanenin dünü bugünü ve yarını. İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi, 3(1), 163-181. Doi: https://doi.org/10.22252/ijca.337011
• Akyol, A. ve Özay, S. (2015). Teke bölgesi geleneksel çalgılarından kabak kemanenin ülkemizdeki eğitim uygulamaları ve bir metod önerisi. Teke Yöresi Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 1, 759-770. ISBN: 978-9944-729-16-1
• Batur, M. (Yönetmen). (2016). Salih Urhan Belgeseli,

  . Erişim adresi: https://www.youtube.com/ watch?v=ULO8z6gJK1Q.

• Çaylı, F. (2017). Hızır Bin Abdullah’ın Giriftnâme’si üzerine: XV. yüzyıl müzik teorisi yazmalarından bir transpozisyon rehberi. Rast Müzikoloji Dergisi. 5(2). 1587-1600. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/ article-file/546882
• Çelik, B. B. (2001). Hızır bin Abdullah’ın Kitabü`l-Edvar’ı ve makamların incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı, İstanbul
• Çelik, Ö. (2018). Batı Anadolu’da kabak kemane ve icra geleneği (Yayımlanmamış doktora tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Halk Bilimi Anabilim Dalı, İzmir
• Çolakoğlu, G. (2008). Anadolu’dan Balkanlara armudî biçimdeki kemençeler: tarih, teknik ve geleneksel icrasına ilişkin karşılaştırmalı bir analiz (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müzikoloji ve Müzik Teorisi Anabilimdalı Müzikoloji ve Teorisi Programı, İstanbul
• Değirmenci, T., Esen B., Koruk Ç. ve Özek U. (2005). Burdur’da kabak kemane yapımcılığı, ulusal pazardaki yeri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Rektörlüğü Sempozyum Dizisi I. Burdur Sempozyumu, 1253-1260. Erişim Adresi: https://docplayer.biz.tr/5723720-Burdur-da-kabak-kemane-yapimciligi-ulusal-pazardaki-yeri.html
• Dincel D. (2018). Mesleki müzik eğitimi veren kurumlarda kemane eğitiminin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Güzel Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı Müzik Eğitimi Bilim Dalı, Konya
• Doğrusöz, N. (2012). Mûsikî risâleleri (Ankara Milli Kütüphane, 131 Numaralı Yazma). BİKSAD, İstanbul. ISBN: 978-605-5551-04-9
• Duygulu M. (2018). Türkiye’nin halk müziği makamları. İstanbul: Pan Yayıncılık
• Ersoy, İ. (2014). Türk halk müziğinin yeniden üretimi/inşası: Ulusal kaynaştırma projesi olarak “Yurttan Sesler” topluluğu. International Journal of Human Sciences. 11(2), 931-947. Erişim Adresi: https://avesis.ege.edu.tr/yayin/ da916f8e-42c7-437e-bcf4-a1c27e47cda4/turk-halk-muziginin-yeniden-uretimi-insasi-ulusal-kaynastirma-projesiolarak- yurttan-sesler-toplulugu
• Güray, C. (2017). Bin yılın mirası-makamı var eden döngü: edvar geleneği, İstanbul: Pan Yayınları
• Karabaşoğlu, C. (2010). Abdülkādir-i Merâgî’nin makāsidu’l-elhân adlı eseri (Yayınlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlahiyat Anabilim Dalı İslam Tarihi ve Sanatları Bilim Dalı, İstanbul
• Karasar, N. (1982). Bilimsel araştırma yöntemleri kavramlar ilkeler teknikler, Ankara: MATBAŞ Matbaacılık ve Ambalaj Sanayii
• Levendoğlu Öner, N. O. (2011) Osmanlı dönemi 15. yüzyıl müzik yazmalarında makam tanımları, sınıflamaları ve bir geçiş dönemi kuramcısı: Ladikli Mehmet Çelebi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(2), 794-816. Erişim Adresi: https://www.j-humansciences.com/ojs/index.php/IJHS/article/view/2013/807
• Özkan, İ. H. (1998). Türk mûsıkîsi nazariyatı ve usûlleri. İstanbul: Ötüken Neşriyat
• Öztürk, O. M. (2009). Onyedi’den yirmidört’e: Bağlama ailesi çalgılar ve geleneksel perde sistemi. Folklor/ Edebiyat Dergisi Müzik Kültürü Özel Sayısı, 15(58), 63-88. Erişim Adresi: https://www.folkloredebiyat.org/Makaleler/ 48317497_fe58-3.pdf
• Öztürk, O. M. (2014). Makam müziğinde ezgi ve makam ilişkisinin analizi ve yorumlanması açısından yeni bir yaklaşım: perde düzenleri ve makamsal ezgi çekirdekleri (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müzikiloji ve Müzik Teorisi Doktora Programı, İstanbul
• Öztürk, O. M. (2015). Makam kültürü ve Türkiye – 1. Musiki Dergisi. Erişim Adresi: http:// www.musikidergisi.com/yazar-56-.html
• Öztürk, O. M. (2016). Düzenler ve nağmeler nazariyesi’nin makam eğitiminde yeni bir yöntem olarak kullanılabilirliği. Müzikte Metodoloji ve Müzikle İletişim Uluslararası Sempozyumu. 176-189. Erişim Adresi: https:// www.sisli.edu.tr/uploads/file/yayin/muzdak2016.pdf
• Şenel, S. (2009). Bu toprağın sesi halk musikimiz: Adnan Ataman, İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları
• Tanrıkorur, C. (2018). Türk müzik kimliği. İstanbul: Dergâh Yayınları
• Tohumcu, A. (2012). Türkiye’nin Müziklerinde “Makam” Kavramının 1980 Sonrasında Kültürel Anlamı. İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müzikoloji ve Müzik Teorisi Anabilim Dalı Müzikoloji ve Müzik Teorisi Programı, İstanbul
• Tura, Y. (1988). Türk müziğinin mes’eleleri, İstanbul: Pan Yayıncılık
• Uygun, M. N. (1996). Safiyyuddin Abdulmu`min Urmevi ve Kitabu`l Edvar’ı (Yayımlanmamış doktora tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Medeniyesi ve Sosyal Bilimler Anabilim Dalı, İstanbul
• Zeren, A. (2003). Müzik sorunlarımız üzerine araştırmalar. İstanbul: Pan Yayıncılık
• 1- Akyol, A. TRT Ankara Radyosu’nda Kemane Sanatçısı, [12.02.2017 tarihinde Ankara’da yüzyüze olarak gerçekleştirilen yarı yapılandırılmış görüşme].
• 2- Baykal, E. TRT İstanbul Radyosu’nda Kemane Sanatçısı, [26.02.2017 tarihinde Tekirdağ’da yüzyüze olarak gerçekleştirilen yarı yapılandırılmış görüşme]
• 3- Bircan, O. Haliç Üniversitesi Devlet Konservatuvarı’nda Kemane Eğitimcisi, [06.02.2017 tarihinde İstanbul’da yüzyüze olarak gerçekleştirilen yarı yapılandırılmış görüşme].
• 4- Çelik, Ö. Ege Üniversitesi Devlet Türk Musikisi Konservatuvarı’nda Kemane Eğitimcisi, [09.02.2017 tarihinde İzmir’de yüzyüze olarak gerçekleştirilen yarı yapılandırılmış görüşme].
• 5- Demir, M. İstanbul Üniversitesi Devlet Konservatuvarı’nda Kemane Eğitimcisi, [02.02.2017 tarihinde İstanbul’da yüzyüze olarak gerçekleştirilen yarı yapılandırılmış görüşme].
• 6- Dincel, D. Akdeniz Üniversitesi Devlet Konservatuvarı Geleneksel Türk Müziği Bölümü’nde Kemane Eğitimcisi, [26.02.2017 tarihinde İstanbul’da yüzyüze olarak gerçekleştirilen yarı yapılandırılmış görüşme].
• 7- Elmas, B. TRT İstanbul Radyosu’nda Kemane Sanatçısı, [08.02.2017 tarihinde İstanbul’da yüzyüze olarak gerçekleştirilen yarı yapılandırılmış görüşme].
• 8- Eşigül, T. Ordu Üniversitesi Müzik ve Sahne Sanatları Fakültesi’nde Kemane Eğitimcisi, [02.02.2019 tarihinde Ordu’da yüzyüze olarak gerçekleştirilen yarı yapılandırılmış görüşme].
• 9- Kulaboğa, A. H. Afyon Kocatepe Üniversitesi Devlet Konservatuvarı’nda Kemane Eğitimcisi, [11.02.2017 tarihinde Afyon’da yüzyüze olarak gerçekleştirilen yarı yapılandırılmış görüşme].
• 10- Mendeş, İ. TRT İstanbul Radyosu’nda Kemane Sanatçısı, [03.02.2017 tarihinde İstanbul’da yüzyüze olarak gerçekleştirilen yarı yapılandırılmış görüşme].
• 11- Nazlıbaş, C. TRT İzmir Radyosu’nda Kemane Sanatçısı, [10.02.2017 tarihinde İstanbul’da yüzyüze olarak gerçekleştirilen yarı yapılandırılmış görüşme].
• 12- Önür, İ. U. TRT İstanbul Radyosu’nda Kemane Sanatçısı, [07.02.2017 tarihinde İstanbul’da yüzyüze olarak gerçekleştirilen yarı yapılandırılmış görüşme].
• 13- Salman, B. TRT İzmir Radyosu’nda Kemane Sanatçısı, [09.02.2017 tarihinde İzmir’de yüzyüze olarak gerçekleştirilen yarı yapılandırılmış görüşme].
• 14- Şener, G. Gaziantep Üniversitesi Türk Musikisi Devlet Konservatuvarı’nda Kemane Eğitimcisi, [25.02.2017 tarihinde Gaziantep’de yüzyüze olarak gerçekleştirilen yarı yapılandırılmış görüşme].
• 15- Teke, M. A. İzmir Kültür Bakanlığı Dans ve Müzik Topluluğu’nda Kemane Sanatçısı, [08.02.2017 tarihinde Aydın’da yüzyüze olarak gerçekleştirilen yarı yapılandırılmış görüşme].
• 16- Tohumcu, A. Malatya İnönü Üniversitesi Türk Musikisi Devlet Konservatuvarı’nda Kemane Eğitimcisi, [25.02.2017 tarihinde Gaziantep’de yüzyüze olarak gerçekleştirilen yarı yapılandırılmış görüşme].
• 17- Verim, K. İstanbul Teknik Üniversitesi Türk Musikisi Devlet Konservatuvarı’nda Kemane Eğitimcisi, [06.02.2017 tarihinde İstanbul’da yüzyüze olarak gerçekleştirilen yarı yapılandırılmış görüşme].
• 18- Yalçın, H. Kültür ve Turizm Bakanlığı İstanbul Devlet Türk Halk Müziği Korosu’da Kemane Sanatçısı, [07.02.2017 tarihinde İstanbul’da yüzyüze olarak gerçekleştirilen yarı yapılandırılmış görüşme].
• 19- Yeprem, F. İstanbul Teknik Üniversitesi Türk Musikisi Devlet Konservatuvarı’nda Kemane Eğitimcisi, [06.02.2017 tarihinde İstanbul’da yüzyüze olarak gerçekleştirilen yarı yapılandırılmış görüşme].
• 20- Yıldırımer, E. Gaziantep Üniversitesi Türk Musikisi Devlet Konservatuvarı’nda Kemane Eğitimcisi, [25.02.2017 tarihinde Gaziantep’de yüzyüze olarak gerçekleştirilen yarı yapılandırılmış görüşme].