5.2.13. Selçuklu Dönemi İnsan Figürlü Çini Tasvirlere Yansıyan Erkek Başlıkları

Yazar: Eda DEMİR TOSUNOĞLU

Yıl: 2021 Cilt: 5 Sayı: 2 Sayfa: 520-532

Özet: Süslenmenin bir parçası olan başlık her zaman kıyafeti tamamlayan önemli bir imge olmuştur. Baş süslemeleri Orta Asya’dan günümüze kadar incelendiğinde her dönemin asil soydan olan kral, kraliçe, alp, kaan, sultan gibi kişilerine, tanrıçalarına veya mitolojik varlılara rütbe mertebesini temsil eden taç gibi çeşitli başlıklar kullanıldığını günümüze kadar ulaşan belgeler ve eserler sonucunda ulaşılmaktadır.

İslamiyetten önce Türk kıyafetlerini incelediğinde Hun dönemi, Uygur dönemi, Göktür Döneminde bulunan eserlerde çeşitli başlıklar kullanıldığı görülmüştür. Bu eserler bize giyim kuşam geleneğinin köklerinin çok eski tarihe kadar dayandığını göstermektedir. Giyim kültürü içerisinde her dönem kullanılmaya devam eden kadın ve erkek başlıkları değişerek günümüze kadar ulaşmıştır.

Bu bağlamda Selçuklu Dönemi seramik ve çini eserler incelendiğinde de o dönemin başlıkları hakkında bilgilere ulaşılmaktadır. Bu bilgiler doğrultusunda Selçuklu döneminde görülen erkek başlık çeşitleri incelenerek sınıflandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Selçuklu Dönemi, Seramik, Çini, Figür, Baş Süslemesi.

Kaynakça

• Arık, R. (2000). Kubad Abad, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları Sanat Dizisi, No: 514, İstanbul
• Arık, R., Arık, O. (2007). Anadolu Toprağının Hazinesi Çini Selçuklu ve Beylikler Çağı Çinileri, Kale Grubu Kültür Yayınları, İstanbul
• Atasoy, N. (1970-1971). Selçuklu Kıyafetleri Üzerine Bir Deneme, Sanat Tarihi Yıllığı, IV, 1970-1971
• Bahaeddin, Ö. (1985). Türk Kültür Tarihine Giriş, (Türklerde Giyecek ve Süslenme), Kültür ve Turizm Bakanlığı yayınları, Ankara
• Balta, N. (2014). Anadolu Kadın Başlıkları, Alter yayıncılık, Ankara
• İndirkaş, Z. (2002). Türklerde Hükümdar Tacı Geleneği, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara
• Oktay, A. (1993). Başlangıçtan Bugüne Türk Sanatı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara
• Önder, M. (1973). Selçuklu Devri Kadın Başlıkları, Türk Etnografya Dergisi, (13), 1-8
• Öney, G. (2008). Tarihten Yansımalarla Büyük Selçuklu Seramiklerinde Kadın, Sanat Tarihi Dergisi, XVII (I), 55-75
• Öney, G., Çobanlı Z. (2007). Anadolu”da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı, Editörler: Gönül Öney- Zehra Çobanlı, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, İstanbul
• Uygun, Ç. (2019). Adana Müzesi”nden Diadem Örnekleri, Mersin Üniversitesi Kilikia Arkeolojisini Araştırma Merkezi Yayınları, Kaam Yayınları Olba Dergisi, (XXVII), 265-306
• Süslü, Ö. (2007). Tasvirlere Göre Anadolu Selçuklu Kıyafetleri, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, Ankara
• Türkoğlu, S. (2002). Tarih Boyunca Anadolu”da Giyim Kuşam, İstanbul
• Tosunoğlu Demir, E. (2019). Selçuklu Dönemi Çini Eserlerine Yansıyan Kadın Başlıkları, Gelenekselden Çağdaşa Seramik, İksad Yayın Evi, (73-86) Ankara
• Kanışkan, E. (2011). Anadolu Türk Devri ve Seramik Sanatına Giyim Kültürünün Yansımaları, Sanatta Yeterlilik Tezi, Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Eskişehir
• Kaya, S. (2013). Selçuklular Döneminde Toplumsal ve Kültürel Hayat, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Ortaçağ Tarihi Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Elazığ
• Görsel 1. Büyük Selçuklu Dönemi, Kadın ve Erkek Figürü, Minai Tekniği, Keşan-İran, Metropolitan Museum of Art (Balta, 2014, s.167).
• Görsel 2. https://tr.pinterest.com/pin/317785317464830567/ (Erişim Tarihi: Ekim 2021). https://www.jayneshatzpottery.com/MIDEASTCERAMICS.html (Erişim Tarihi: Ekim 2021).
• Görsel 3. https://tr.pinterest.com/pin/670051250815805570/ (Erişim Tarihi: Ekim 2021).
• Görsel 4. https://tr.pinterest.com/pin/51369251982665602/ (Erişim Tarihi: Ekim 2021).
• Görsel 5. https://tr.pinterest.com/pin/1970393559673775/ (Erişim Tarihi: Ekim 2021).
• Görsel 6. https://tr.pinterest.com/pin/528469337507646630/ (Erişim Tarihi: Kasım 2021).
• Görsel 7. https://tr.pinterest.com/pin/22025485663564802/ (Erişim Tarihi: Kasım 2021).
• Görsel 8. Selçuklu Dönemi, Diadem Başlık, Lüster Tekniği, Kubad Abad Küçük Saray, Karatay Müzesi, Konya (Arık, 2007: 331).
• Görsel 9. https://tr.pinterest.com/pin/481603753881127235/ (Erişim Tarihi: Kasım 2021).
• Görsel 10. Selçuklu Dönemi, Tek Taşlı Başlıklar, Sıraltı Tekniği, Kubad Abad Büyük Saray, Karatay (Arık, 2000: 146).
• Görsel 11. Selçuklu Dönemi, Tek Taşlı Başlıklar, Sıraltı Tekniği, Kubad Abad Büyük Saray, Karatay (Arık, 2000: 121).
• Görsel 12. https://tr.pinterest.com/pin/640355640763657596/ (Erişim Tarihi: Kasım 2021).
• Görsel 13. https://tr.pinterest.com/pin/736831189042819217/ (Erişim Tarihi: Kasım 2021).
• Görsel 14. https://tr.pinterest.com/pin/736831189042819214/ (Erişim Tarihi: Kasım 2021).
• Görsel 15. https://tr.pinterest.com/pin/640355640763657596/ (Erişim Tarihi: Kasım 2021).
• Görsel 16. Selçuklu Dönemi, Kavuk Başlık, Sıraltı Tekniği, Ahlat (Öney, Çobanlı, 2007, s.141).
• Görsel 17. Selçuklu Dönemi, Sarık Başlık, Sıraltı Tekniği, Kubad Abad Büyük Saray, Karatay (Arık, 2000: .141).
• Görsel 18. Selçuklu Dönemi, Sarık Başlık, Sıraltı Tekniği, Kubad Abad Küçük Saray, Karatay (Arık, 2000: 140).
• Görsel 19. Selçuklu Dönemi, Sıraltı Tekniği, Kubad Abad Büyük Saray, Karatay Müzesi, Konya (Arık, 2000: 136).
• Görsel 20. Selçuklu Dönemi, Sıraltı Tekniği, Kubad Abad Büyük Saray, Karatay Müzesi, Konya (Arık, 2000: 133).
• Görsel 21. Selçuklu Dönemi, Lüster Tekniği, Kubad Abad Karatay Müzesi, Konya (Arık, 2007: 328).
• Görsel 22. Selçuklu Dönemi, Minai Tekniği, Karatay Müzesi, Konya (Arık, 2007: 237).
• Görsel 23. Selçuklu Dönemi, Minai Tekniği, Alaaddin Kılıç Aslan Köşkü, İslam Sanatı Müzesi, Berlin (Arık, 2000: 33).
• Görsel 24. Selçuklu Dönemi, Sıraltı Tekniği, Kubad Abad Büyük Saray, Karatay Müzesi, Konya (Arık, 2000: 134).
• Görsel 25. Selçuklu Dönemi, Minai Tekniği, Karatay Müzesi, Konya (Arık, 2007: 236).
• Görsel 26. Selçuklu Dönemi, Sgrafitto Tekniği, (13.yüzyıl), Niğde-Aksaray, Ankara Etnografya Müzesi (Süslü, 2007: 324).
• Görsel 27. Selçuklu Dönemi, Minai Tekniği, Alaaddin Kılıç Aslan Köşkü, Karatay Müzesi, Konya (Arık, 2000: 34).
• Görsel 28. https://tr.pinterest.com/pin/736831189042815006/ (Erişim Tarihi: Kasım 2021).
• Görsel 29. https://tr.pinterest.com/pin/736831189042899151/(Erişim Tarihi: Kasım 2021). Selçuklu Dönemi, Lüster Tekniği, (10. yüzyıl) Abbasi, (Samarra Keramiği) Irak, Musee de Louvre, Paris (Süslü, 2007: 369).
• Görsel 30. https://tr.pinterest.com/pin/736831189042816666/ (Erişim Tarihi: Kasım 2021).
• Görsel 31. https://tr.pinterest.com/pin/736831189042816764/ (Erişim Tarihi: Kasım 2021).
• Görsel 32. Selçuklu Dönemi, Tulga Başlık, Sıraltı Tekniği, Kubad Abad Büyük Saray, Karatay Müzesi, Konya (Arık, 2000: 134).
• Görsel 33. https://artsandculture.google.com/asset/dish-with-rider-unknown/VgFxBnwRiYZp_Q?hl=en (Erişim Tarihi: Kasım 2021).
• Görsel 34. http://warfare.6te.net/6-10/Abbasid_bowl-Standard_Bearer-Louvre-MAO_23.htm (Erişim Tarihi: Kasım 2021).
• Görsel 35. https://tr.pinterest.com/pin/736831189042816666/ (Erişim Tarihi: Kasım 2021).
• Görsel 36. https://www.pinterest.co.uk/pin/473652085800797874/ (Erişim Tarihi: Kasım 2021).
• Görsel 37. https://tr.pinterest.com/pin/528469337505277037/ (Erişim Tarihi: Kasım 2021).
• Şekil 1. Tek Dilimli Taç Başlıklar (Süslü, 2007: 403).
• Şekil 2. İki Dilimli Taç başlık, Sıraltı Tekniği, Ahlat. (Öney, Çobanlı, 2007:145).
• Şekil 3. Üç Dilimli Taç Başlıklar (süslü, 2007: 403-404).
• Şekil 4. Diadem Başlık (süslü, 2007: 400-402).
• Şekil 5. Tek Taşlı Başlıklar (Süslü, 2007: 385- 400).
• Şekil 6. Kavuk Başlık (Öney, Çobanlı, 2007:141).
• Şekil 7. Sarık Başlık (Süslü, 2007: 395).
• Şekil 8. Sarık Başlık (Süslü, 2007: 389).
• Şekil 9. Börk Başlık (süslü, 2007: 385).
• Şekil 10. Börk Başlık (süslü, 2007: 385).
• Şekil 11. Üsküp Başlık (süslü, 2007: 386).
• Şekil 12. Börk Başlık (süslü, 2007: 398).
• Şekil 13. Börk Başlık (süslü, 2007: 398).
• Şekil 14. Börk Başlık (Arık, 2007:236).
• Şekil 15. Börk Başlık (Süslü, 2007: 324).
• Şekil 16. Tulga Başlıklar (Süslü, 2007: 387- 388).
• Şekil 17. Kulaklıklı Tulga Başlıklar (Süslü, 2007: 406).
• Şekil 18. Kurdelalı Tulga Miğfer Başlık (Süslü, 2007: 406).