Yazar: Levent İSKENDEROĞLU
Yıl: 2009 Cilt: 1 Sayı: 1 Sayfa: 47-60
Özet: Kapı tokmakları; maddi kültür varlıklarımız içerisinde özel olarak ele alması gereken önemli ayrıntılardır. Bir yandan Anadolu maden sanatının geldiği noktayı işaret ederlerken bir yandan da Anadolu’nun zengin süsleme kompozisyonlarının güzel örneklerini sergilerler. Bu çalışmada temel işlevi ses çıkarmak olan kapı tokmaklarının Anadolu evlerinin cümle kapılarında ağaç ve madenin üstün bir estetik anlayışı ile sosyal yaşamın işlevsel boyutuna sunulmuş birlikteliği Malatya evlerinin kapı tokmaklarıyla örneklendirilmiştir. Umulur ki Bu çalışma yok olan değerlerimizin bir noktada yazıya ve biçime dönüştürerek tarihe iade edilmesi anlamında hak ettiği yeri bulur. Bu çalışma da Malatya ilinin coğrafi konumu, tarihi, kentin mimari özelliklerinin yanı sıra Malatya Merkeze bağlı Konak Belediyesi, Yeşilyurt İlçesi, Yeşilyurt’a bağlı Bostanbaşı ve Yakınca Belediyeleri ve BattalGazi ilçesindekideğişik tip ve boyutlar da kapı tokmakları ve örnek olarak da iki tip şakşak; yapım malzemesi boyutları, süsleme ve kompozisyon özellikleriyle ele alınmıştır. Ayrıca ilk kez Malatya evlerinin kapı tokmakları tipolojisi oluşturulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Malatya evleri, kapı tokmakları, tarih, sanat.
Kaynakça
- Aytaç, İ., “Malatya-Mimari” Türkiye Diyanet Vakfı, İslam Ansiklopedisi, C.27, Ankara 2003,s.474,477
- Barlas, U., “Halk Bilimi Açısından Safranbolu Evleri Kapı Tokmakları”, V.Milletler Arası Türk Halk Kültür Seksiyonu Bildirileri, Ankara, s. 106–107
- Baş, U. A.,, “Kökenin Orta Asya’da Bulduğumuz Kapı Tokmakları” Sanatsal Mozaik Dergisi, S.15, İstanbul, 1996, s.56–60
- Binan, C., “Kapı” Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, C:2, İstanbul, 1993,s. 944–945
- Deniz, Bekir , “Malatya Türk Ev Mimarisinin Ana Hatları”, M.T. R.E Bülteni, S.11–12, İstanbul, 1980,s. 19–23
- Erginsoy Ü., “Maden Sanatı” , Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, C:2, İstanbul, 1993, s. 1144–1146
- Erginsoy Ü., İslam Maden Sanatının Gelişimi, İstanbul, 1978
- Göğebakan, G., XVI. Yüzyılda Malatya Kazası (1516–1560) , Malatya, 2002
- Küçükerman, Ö., Güner, Ş., Anadolu Mirasında Türk Evleri, İstanbul, 1995
- Özbek, O., “Malatya’nın Eski Evleri ” , I. Battalgazi ve Malatya Çevresi Halk Kültürü Sempozyumu Bildirileri, Malatya, 1986, s. 46–49
- Özen, K, “Divriği Demirci Esnafının Geleneksel Kapı Süsleme Sanatı” Türk Folkloru Araştırmaları, S.198/1, 6 Ankara, 1985, s.55–56
- Özme, A., Şahin, H., “Geleneksel Malatya Evlerinde Cümle Kapıları”, Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi, S–2, Ankara, 2001 s.23-128
- Seyidoğlu, H., Bilimsel Araştırma ve Yazma El Kitabı, Geliştirilmiş 5. Baskı, İstanbul, 1993
- Tan, N., Folklor ( Halk Bilimi) Genel Bilgiler, Geliştirilmiş 3. Baskı, İstanbul,1995
- Turgut, H., “Kültür, Mekân ve Zaman, Geleneksel Malatya Evleri”, 17. Tarihi Türk Evleri Haftası 3– 15 Mayıs 1999, Seminer Geleneksel Malatya Evleri, İstanbul, 1999, s.10–14
Share this content: