Yazar: Hülya ÜNAL
Yıl: 2025 Cilt: 9 Sayı: 1 Sayfa: 19-29
Özet: Bu araştırmada, sanatçıların yaratıcılık süreçlerinde gözlemlenen gariplik, melankoli ve delilik halleri incelenmiştir. Sanatçıların normatif yaşamdan farklı pratikleri ve dünyayı farklı algılayışları, yaratıcılıklarıyla ilişkilendirilerek “sanatçı olmanın gizlenmiş garipliği” teması ve sanatsal kimliğin sosyolojik, psikolojik ve felsefi boyutları araştırılmıştır. Ayrıca, melankolinin yaratıcılıkta hem itici güç hem de engelleyici faktör olabileceği, deliliğin ise yaratıcı performatiflikte önemli bir rol oynadığı vurgulanmıştır. Araştırmada, sanatçıların gerçekliğin kozmosunda evrenle bağ kurdukları ve bu deneyimin onları “garip” kıldığı, giysileri, alışkanlıkları ve davranışlarının farklı olduğu belirtilmiştir. Sanatçı olmanın bir yaşam pratiği olduğu ifade edilmiş, melankolinin sanatçıların eserlerine yansıyan bir durum olduğu, “kara güneş” metaforunun melankolinin derin etkisini sembolize ettiği, melankolinin bir döngü gibi kopuş ve yeniden yaratım sürecini içerdiği, deliliğin yaratıcılıkta bir başka boyut olduğu ve sanatçılarla delilerin hayal güçleri ve gerçeklikle ilişkileri açısından benzerlikler taşıdığı belirtilmiştir. Araştırmada, nitel araştırma yöntemleri kullanılarak sanatçıların yaratıcılık süreçlerindeki halleri incelenmiştir. Bu amaçla, sanat, felsefe, psikoloji ve sosyoloji alanlarındaki kaynaklardan yararlanarak literatür taraması yapılmış, sanatçıların yaşam pratikleri ve eserleri betimsel olarak analiz edilmiş ve bu haller yorumlayıcı bir yaklaşımla ele alınmıştır.
Anahtar Kelimeler: Sanatçı, yaratıcılık, delilik halleri, gariplik.
Kaynakça
- Borgna, E. (2023). Şu bizim kırılganlığımız. Yapı Kredi Yayınları.
- Breton, A. (2015). Sanat manifestoları avangard sanat ve direniş. (K. Özsezgin, Çev.) İletişim Yayınları.
- Camus, A. (2023). Yaratma tehlikesi. (A. Bakım, Çev.) Can Yayınları.
- Cioran, E. M. (2015). Gözyaşları ve azizler. Jaguar Kitap.
- Dede, M. (2013). Garip. Erişim tarihi 16 Nisan 2025, https://www.derki.net/tr/product/447/garip adresinden alındı.
- Eroğlu, Ö. (2014). Sanatta derin hislenmenin felsefesi. Tekne Yayınları.
- Foucault, M. (2006). Deliliğin tarihi. (M. A. Kılıçbay, Çev.) İmge Kitabevi.
- İnal, B. (2025, 8 Şubat). Uysal bedenler – Theodore Géricault’nun hasta portreleri. Gayet Dergi. https:// www.gayetdergi.com/article/bahar-inal-uysal-bedenler—theodore-gericault-un-hasta-portreleri
- İnal, B. (2025, 8 Şubat). Uysal bedenler – Theodore Géricault’nun hasta portreleri. Gayet Dergi. https:// www.gayetdergi.com/article/bahar-inal-uysal-bedenler—theodore-gericault-un-hasta-portreleri
- Kristeva, J. (2009). Kara Güneş: Depresyon ve Melankoli. (N. Demiryontan, Çev.). Bağlam Yayıncılık.
- Lenoir, B. (2004). Sanat yapıtı. Yapı Kredi Yayınları.
- Megill, A. (1998). Aşırılığın peygamberleri: Nietzsche, Heidegger, Foucault, Derrida. (T. Birkan, Çev.) Bilim ve Sanat Yayınları.
- Müldür, L. (2008). Saatler ve geyikler. Yapı Kredi Yayınları.
- Schopenhauer, A. (2020). Aşkın metafiziği. (S. Hilav, Çev.) YKY.
- Soygür, H. (1999). Sanat ve delilik. Klinik Psikiyatri, 2(2), 124-133.
- Sutton, D., & Martin-Jones, D. (2014). Yeni bir bakışla: Deleuze. (M. Özbank & Y. Başkavak, Çev.) Kolektif Kitap.
- Taşkıntuna, N. (2012). Kuramsal çerçeve. Cogito, (72), 79. Yapı Kredi Yayınları.
- Üldes, M. Y. (2010). Yalnızlık. Psikeart, 11, 110-118.
- Yazıcı, A. (2012). Yaratmalı mı, yaratmamalı mı? Cogito, (72), 11. Yapı Kredi Yayınları.
- Terbaş, Ö. (2012). Boyalı kuş’un kanat sesleri. Cogito, (72), 138. Yapı Kredi Yayınları.
- Michel Thévoz, “Art Brut”, İsyankâr Yüzyıl, İstanbul: SEL Yayıncılık, Nisan 2004, s. 52, 53, 54.
Share this content: